Wat is een kreekrug?
Huidige hoogte maaiveld in Delft (in cm t.o.v NAP, uit Algemene Hoogtekaart Nederland)
Vorming kreekrug
Het complexe kreek- en rivierstelsel rondom Delft, zo’n 1000 – 2000 jaar geleden.
Een kreekrug is een verhoging in het polderlandschap. Die polder was vroeger een intergetijdengebied, zoals de Waddenzee. Meestal bestaat een kreekrug uit (dikke lagen) zand. Dit waren daarom de eerste gebieden die werden bewoond en bebouwd in onze drassige omgeving. Ook de eerste woningen en kerken (de Oude Kerk) in Delft werden op zo’n kreekrug gebouwd langs wat is nu de Oude Delft, de Westvest en Phoenixstraat.
De bovenste 20 m van de Delftse bodem is in het Holoceen gevormd en bestaat uit klei en veen. Deze geologische periode begon aan het eind van de laatste ijstijd, zie “Wat is grondwater?“. Deze klei werd door de Noordzee afgezet en het veen werd gevormd uit afgestorven vegetatie. Ook liepen er kreken en (kleine) rivieren door het gebied. Deze brachten zand uit het achterland. Dat zand bezonk op de kreek-/rivierbodem en werd langs de oevers afgezet. Dit proces duurde duizenden jaren, in een periode dat er na het smelten van de ijskappen ook heel veel zand en klei werden aangevoerd. Dat verklaart waarom die holocene afzetting wel 20 m dik is, en waarom ook de zandafzettingen (de latere kreekruggen) zo dik zijn.
Door natuurlijke compactie, en later door bemaling, veenafgraving en bebouwing klonken de klei-/veenafzettingen geweldig in, met wel 2 – 4 m in en rondom Delft (in geologisch jargon “subsidence”). Omdat zand niet inklinkt (zie “Wat is grondwater?”), zakte het land rondom de oorspronkelijke kreken/rivieren veel meer dan deze kreken/rivieren zelf. Zo ontstaat een verhoging in het laaggelegen landschap van de polders.
De kreekrug waarop Delft is gebouwd werd door de Gantel gevormd. In de geologie ook bekend als de oer-Gantel. Deze werd een paar eeuwen voor het begin van onze jaartelling gevormd door grote doorbraak van de kustlijn langs het huidige Westland, ons rijke tuinbouwgebied.
In “de Geologie van Nederland” vind je meer informatie over kreekruggen en hun vorming.